Park Krajobrazowy Dolinki Krakowskie został powołany w 1981 roku. Obejmuje ponad 20,5 tysiąca hektarów Wyżyny Olkuskiej między Krakowem, Trzebinią a Olkuszem i stanowi część Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Małopolskiego. Zadaniem parku jest ochrona krajobrazu oraz dolinek, od których wziął swoją nazwę. Mają one strome ściany, ich dnem przepływają potoki, a ponad nimi górują ostańce skalne o różnych kształtach. Park Krajobrazowy Dolinki Krakowskie to także rezerwaty i pomniki przyrody. Na turystów czekają szlaki, jaskinie i zabytki architektoniczne.
Budowa geologiczna
Teren Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie zbudowany jest z formacji pochodzących z różnych okresów. 160 mln lat temu jego obszar zajmowało morze. Dziś pozostałością po nim są wapienne skały górnojurajskie powstałe z obumierających w nim żyjątek. Przez lata poddawane były procesom wietrzenia i działaniu wód, a efektem tego są dolinki oraz formy skalne o naprawdę interesujących kształtach. W kilku miejscach, przede wszystkim w Dębniku i Dolinie Racławki, można zauważyć jeszcze starsze skały - wapienie dewońskie i karbońskie. Mają one nawet 390-310 mln lat. W parku występuje również porfir będący skałą magmową. Jego obecność jest świadectwem aktywności wulkanicznej 298-252 mln lat temu w okolicach dzisiejszego Krakowa. Oprócz form liczących setki milionów lat, na terenie parku znajdują się także osady martwicy wapiennej sprzed kilku tysięcy lat.
Flora i fauna parku krajobrazowego
Flora
Roślinność Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie jest zróżnicowana. Znajdują się wśród niej zarówna gatunki górskie, jak i nizinne. Znaczny obszar parku zajmują lasy. Warto zwrócić uwagę na będącą reliktem buczynę karpacką. Jej runo tworzy żywiec gruczołowaty, zawilec gajowy, kopytnik pospolity, czworolist pospolity czy szczyr trwały. Z kolei słoneczne miejsca porasta buczyna storczykowa, a wilgotne i podmokłe doliny las łęgowy i olszynowy.
Ważnym elementem parku są także zbiorowiska murawowe - murawy naskalne tworzone między innymi przez kostrzewę bladą czy wiechlinę spłaszczoną, a także murawy kserotermiczne. Te drugie najliczniej występują tworzone przez lebiodkę pospolitą. Spotkać można także suche murawy kserotermiczne trawiaste. Składają się na nie gatunki objęte częściową lub całkowitą ochroną jak dziewięćsił bezłodygowy czy zaraza goryczelowa.
Fauna
Działalność człowieka na tym terenie przez lata przyczyniała się do znacznego zmniejszenia liczebności zwierząt w parku. Wśród ssaków można wymienić popularne w całym kraju: sarny, dziki, lisy, myszy leśne czy zające szaraki. Najbardziej charakterystyczne dla Dolinek Krakowskich są nietoperze. Najliczniej występuje tu zagrożony wyginięciem w Polsce podkowiec mały. Zaobserwować można także nocka dużego i nocka orzęsionego, który praktycznie nie występuje poza terenem Wyżyny Krakowskiej.
Również wśród ptaków występują rzadkie gatunki: bocian czarny, jastrząb gołębiarz, puszczyk czy drapieżny trzmielojad. Z kolei wśród płazów i gadów na wspomnienie zasługują rzadko spotykane w kraju ropucha zielona czy gniewosz plamisty.
Bocian Czarny
Pomniki i rezerwaty przyrody
Na terenie parku znajduje się ponad 80 pomników przyrody, a 60 z nich to wapienne ostańce. Wśród nich jest między innymi Grodzisko zwane także Skałką 502. Jest to ostaniec wapienny, z którego rozciąga się wspaniały widok na okolicę. Oprócz pomników skalnych na ternie parku krajobrazowego znajdziemy też chronione okazy drzew, źródła przepływające przez dolinki oraz dwie jaskinie - Wierzchowską Górną i Nietoperzową.
Rezerwaty przyrody stanowiące część Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie mają głównie charakter krajobrazowy lub leśny. Należą do nich:
- "Dolina Kluczwody" - założony w 1989 roku obejmuje środkową część Doliny Kluczwody i ochrania przede wszystkim las grądowy i murawy naskalne. Występujące w nim rośliny pod ochroną to między innymi lilia złotogłów czy ostrożeń pannoński
- "Dolina Racławki" - największy rezerwat krajobrazowy w Małopolsce założony w 1962 roku. Jego obszar obejmuje dolinę potoku Racławka oraz pobliskie zbocza. Porośnięty jest przez grąd i las bukowy, a na dnie dolinki łęg olszowy. Do występujących w nim zagrożonych gatunków należy między innymi storczyk obuwik pospolity.
- "Dolina Eliaszówki" - założony w 1989 roku między Czerną a Paczółtowicami. Zbocza doliny porasta starodrzew bukowy liczący ponad 160 lat. Ponadto w rezerwacie występuje buczyna niżowa i fragmentami buczyna sudecka. Wśród chronionych gatunków są między innymi takie rośliny jak storczyki z rodzaju buławnik oraz śnieżyczka przebiśnieg, a wśród zwierząt popielicowate. Na terenie rezerwatu znajdują się również zabudowania klasztoru Karmelitów Bosych.
- "Dolina Szklarki" - powołany w 1989 roku obejmuje wschodnie zbocze doliny potoku Szklarka. Znajdują się w nim buczyna karpacka i jaworzyna górska, a także murawy kserotermiczne.
- "Wąwóz Bolechowicki" - założony w 1968 roku ochrania murawy naskalne, kserotermiczne i grąd. Występują w nim interesujące gatunki jak brzoza ojcowska lub gorysz siny.
Atrakcje turystyczne Rezerwatu Przyrody Dolinki Krakowskie
Atrakcje geologiczne
Niewątpliwą atrakcją turystyczną mogą być dwie jaskinie udostępnione dla odwiedzających park.
• Jaskinia Wierzchowska Górna - ma około 1000 m długości, a tym samym należy do najdłuższych jaskiń na terenie Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Zbudowana jest z ciągu komór i korytarzy, w których można zobaczyć liczne formy naciekowe, a także spotkać nietoperze i pająka sieciarza jaskiniowego. W środku panuje charakterystyczny klimat – temperatura wynosi około 7,5°C, a wilgotność sięga nawet 98%. Wnętrze jaskini jest odpowiednio przygotowane do przyjmowania turystów, a jej zwiedzanie odbywa się wyłącznie z przewodnikiem.
• Jaskinia Nietoperzowa - znacznie krótsza od poprzedniej, mierzy 306 m i ma formę krętego korytarza. Datowana jest na 38 tys. lat wstecz. Mieli w niej obozować łowcy niedźwiedzia jaskiniowego należący do kultury jerzmanowickiej. Prowadzono w niej badania archeologiczne, które pozwoliły odkryć szczątki kopalne hieny jaskiniowej czy kły niedźwiedzia jaskiniowego. W Jaskini Nietoperzowej kręcono sceny filmu "Ogniem i mieczem".
Na terenie parku znajduje się wiele ciekawych form skalnych. By je zobaczyć, warto szczególnie odwiedzić Jerzmanowice, gdzie na niewielkim terenie znajdziemy ich ponad 100. Wszystkie ostańce zbudowane są z wapienia górnojurajskiego. Część z nich wykorzystywana jest do wspinaczki skalnej.
Jaskinia Nietoperzowa
Obiekty historyczno-kulturowe
Na terenie parku znajdą się również atrakcje dla osób zainteresowanych historią. Są to kościoły i kaplice, klasztor czy austro-węgierskie forty.
• Klasztor w Czernej - klasztor Karmelitów Bosych położony na stokach Doliny Eliaszówki powstawał w latach 1629-1640. Jest miejscem kultu Matki Boskiej Szkaplerznej. Większość ołtarzy i ozdób jest wykonana z wapienia dębnickiego. Wokół klasztoru wiodą dróżki Drogi Krzyżowej.
• Kościół w Modlnicy - drewniany kościół pod wezwaniem św. Wojciecha i Matki Boskiej Bolesnej wybudowany w drugiej połowie XVI wieku. Można w nim podziwiać renesansową polichromię z 1562 roku, chrzcielnicę z czarnego wapienia dębnickiego oraz obraz Matki Boskiej Modlnickiej z Dzieciątkiem z lat 1460-1470. Obok kościoła stoi także drewniana dzwonnica z XVIII wieku.
• Kościół w Paczółtowicach - późnogotycki, drewniany kościół pod wezwaniem Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny znajdujący się na Szlaku Architektury Drewnianej. Powstał w 1515 roku (niekiedy podaje się także rok 1510) na miejscu wcześniejszego, XIV-wiecznego kościoła. Jest miejscem kultu Matki Boskiej Paczółtowskiej, a w jego wnętrzu można zobaczyć XV-wieczny tryptyk Matki Boskiej Niepokalanej, obraz Matki Boskiej Apokaliptycznej z 1604 roku, barokową ambonę czy późnogotycki krzyż.
• Kościół w Racławicach - późnogotycki kościół pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny wybudowany w 1511 roku, znajduje się na Szlaku Architektury Drewnianej. Można w nim zobaczyć późnogotycki ołtarz z obrazem Matki Boskiej z Dzieciątkiem, XVII-wieczną chrzcielnicę, XV-wieczną figurę Matki Boskiej z Dzieciątkiem czy grób rycerza XVII wieku.
• Fort 44 "Tonie" - powstał w drugiej połowie XIX wieku jako ziemno-drewniany szaniec. Na przestrzeni lat był przebudowywany i modernizowany. W 1914 roku zaliczany był do najnowocześniejszych i najsilniejszych w Twierdzy Kraków. Dziś pełni funkcję siedziby jej muzeum. Zwiedzanie fortu możliwe jest po wcześniejszej rezerwacji.
Większość dworów obecnych na tym terenie stanowi własność prywatną i niestety nie jest udostępniona zwiedzającym.
Park Krajobrazowy Dolinki Krakowskie jest również otwarty na osoby lubiące bardziej aktywne spędzanie czasu niż spacery i podziwianie dzieł natury czy zabytków. Na jego terenie znajdują się trasy rowerowe będące częścią Jurajskiego Szlaku Rowerowego "Orlich Gniazd". Przez park, od Dubia przez Żary i Paczółtowice do wsi Zederman, przechodzi również Transjurajski Szlak Konny. Coś dla siebie znajdą też amatorzy gry w golfa - w Paczółtowicach znajduje się 18-dołkowe pole golfowe.
Komentarze