Powiat jest najmłodszą w Polsce wspólnotą samorządową. Powstał na mocy ustawy z 5 czerwca 1998 roku. Powiat pełni rolę uzupełniającą wobec gminy, ale w taki sposób, aby jak najmniej naruszać samodzielność gminy.
Od stycznia 1999 roku obowiązuje w Polsce trójstopniowy podział administracyjny:
- województwa,
- powiaty,
- gminy.
Po 23 latach funkcjonowania jedynie gmin i województw przywrócono jednostki II stopnia, czyli powiaty. Zmiany te miały pozytywnie wpłynąć na konkurencyjność polskich regionów względem ich odpowiedników w państwach Unii Europejskiej.
Rola powiatu
Obecnie w Polsce istnieje obecnie łącznie 380 powiatów, w tym 314 powiatów, potocznie nazywanych powiatami ziemskimi oraz 66 miast na prawach powiatu, potocznie nazywanych powiatami grodzkimi. Ich podstawową rolą jak już było wspomniane, jest uzupełnianie kompetencji i zadań gminy. Potwierdzają to dwie podstawowe zasady, na jakich opiera się funkcjonowanie powiatu - zasada pomocniczości oraz nienaruszania samodzielności gminy.
Zadania powiatu
Status i funkcjonowanie powiatów reguluje ustawa z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie powiatowym. Zgodnie z nią wykonuje on zadania publiczne, mające charakter ponadgminny, nienaruszające kompetencji gmin.
Ich zakres obejmuje:
- edukację publiczną,
- pomoc społeczną,
- politykę prorodzinną,
- ochronę i promowanie zdrowia,
- wsparcie dla rodzin i sytemu opieki społecznej,
- wsparcie dla osób niepełnosprawnych,
- transport zbiorowy i dróg publicznych,
- kulturę oraz ochronę i opiekę nad zabytkami,
- promowanie kultury fizycznej i turystyki,
- kartografię i geodezję,
- gospodarowanie nieruchomościami,
- administrację architektoniczną i budowlaną,
- gospodarkę wodną i ściekową,
- ochronę środowiska i zasobów przyrodniczych,
- leśnictwo, rolnictwo i rybactwo śródlądowe,
- zapewnienie porządku publicznego i bezpieczeństwa,
- ochronę przed powodzią, pożarom i innym zdarzeniom nadzwyczajnym, które zagrażają zdrowiu i życiu mieszkańców powiatu,
- przeciwdziałanie bezrobociu, tworzenie optymalnych warunków do podjęcia pracy na lokalnym rynku, aktywizację zawodową osób pozostających bez zatrudnienia,
- ochronę praw konsumenta,
- obronność,
- promowanie powiatu na szczeblu krajowym i międzynarodowym,
- współpracowanie z organizacjami o charakterze pozarządowym.
Wśród podstawowych zadań powiatu należy wymienić także konieczność wykonywania kompetencji i czynności leżących w gestii kierowników powiatowych służb, straży oraz inspekcji, zgodnie z zakresem określonym w ustawach.
Powyższy spis nie wyczerpuje jednak katalogu zadań powiatu. Ustawy mogą bowiem określać także inne obowiązki, które jednostka ta musi wykonać. Co więcej, może on, w porozumieniu z organami administracji rządowej, wykonywać zadania publiczne z zakresu administracji rządowej.
Zarząd powiatu
Organem władzy wykonawczej powiatu jest zarząd, który liczy od 3 do 5 osób. Na jego czele stoi przewodniczący - starosta - wybierany przez radę powiatu. W skład zarządu wchodzą także wicestarosta oraz pozostali członkowie, którzy również są wybierani są przez radę, jednak spośród kandydatów zgłoszonych przez starostę. Rada decyduje także o tym, ile osób zasiądzie w zarządzie.
W miastach na prawach powiatu skład osobowy zarządu jest nieco inny. Funkcje i kompetencje organu przejmuje bowiem prezydent miasta, wykonujący zadania starosty. Działa on wówczas jednoosobowo.
Jednym z podstawowych zadań zarządu jest wykonywanie budżetu powiatu. Zajmuje się on także przygotowywaniem projektów uchwał rady. Gospodaruje mieniem powiatu, a także zatrudnia i zwalnia kierowników jednostek organizacyjnych. Do jego kompetencji należy również wykonywanie uchwał podjętych przez radę powiatu.
Samorząd powiatowy
Jest to związek społeczności lokalnej, który został wyodrębniony w strukturze państwa i funkcjonuje w randze powiatu. Może w sposób samodzielny wykonywać zadania administracji publicznej. Dysponuje również odpowiednimi zasobami, które umożliwiają mu realizowanie swoich kompetencji. Podstawowymi składowymi samorządu powiatowego są wspólnota samorządowa i odpowiednie terytorium.
Ochrona zdrowia
Powiaty prowadzą szpitale powiatowe. Każdy mieszkaniec powiatu (oraz gminy) powinien mieć łatwy dostęp do szpitala, gdzie otrzyma fachową opiekę zdrowotną.
Mapa powiatów w Polsce
- Województwo Łódzkie
- Województwo Lubelskie
- Województwo Dolnośląskie
- Województwo Kujawsko-Pomorskie
- Województwo Mazowieckie
- Województwo Małopolskie
- Województwo Świętokrzyskie
- Województwo Pomorskie
- Województwo Zachodniopomorskie
- Województwo Wielkopolskie
- Województwo Warmińsko-Mazurskie
- Województwo Lubuskie
- Województwo Śląskie
- Województwo Opolskie
- Województwo Podkarpackie
- Województwo Podlaskie
Miasta na prawach powiatu
- Biała Podlaska
- Białystok
- Bielsko-Biała
- Bydgoszcz
- Bytom
- Chełm
- Chorzów
- Częstochowa
- Dąbrowa Górnicza
- Elbląg
- Gdańsk
- Gdynia
- Gliwice
- Gorzów Wielkopolski
- Grudziądz
- Jastrzębie-Zdrój
- Jaworzno
- Jelenia Góra
- Kalisz
- Katowice
- Kielce
- Konin
- Koszalin
- Kraków
- Krosno
- Legnica
- Leszno
- Lublin
- Łomża
- Łódź
- Mysłowice
- Nowy Sącz
- Olsztyn
- Opole
- Ostrołęka
- Piekary Śląskie
- Piotrków Trybunalski
- Płock
- Poznań
- Przemyśl
- Radom
- Ruda Śląska
- Rybnik
- Rzeszów
- Siedlce
- Siemianowice Śląskie
- Skierniewice
- Słupsk
- Sopot
- Sosnowiec
- Suwałki
- Szczecin
- Świętochłowice
- Świnoujście
- Tarnobrzeg
- Tarnów
- Toruń
- Tychy
- Wałbrzych
- Warszawa
- Włocławek
- Wrocław
- Zabrze
- Zamość
- Zielona Góra
- Żory
Województwo Łódzkie - mapa powiatów
Powiaty w Województwie Łódzkim
Miasta na prawach powiatu
- Łódź
- Piotrków Trybunalski
- Skierniewice
Powiaty
- bełchatowski
- brzeziński
- kutnowski
- łaski
- łęczycki
- łowicki
- łódzki wschodni
- opoczyński
- pabianicki
- pajęczański
- piotrkowski
- poddębicki
- radomszczański
- rawski
- sieradzki
- skierniewicki
- tomaszowski
- wieluński
- wieruszowski
- zduńskowolski
- zgierski
Województwo Lubelskie - mapa powiatów
Powiaty w Województwie Lubelskim
Miasta na prawach powiatu
- Lublin
- Biała Podlaska
- Chełm
- Zamość
Powiaty
- bialski
- biłgorajski
- chełmski
- hrubieszowski
- janowski
- krasnostawski
- kraśnicki
- lubartowski
- lubelski
- łęczyński
- łukowski
- opolski
- parczewski
- puławski
- radzyński
- rycki
- świdnicki
- tomaszowski
- włodawski
- zamojski
Województwo Dolnośląskie - mapa powiatów
Powiaty w Województwie Dolnośląskim
Miasta na prawach powiatu
- Wrocław
- Jelenia Góra
- Legnica
- Wałbrzych
Powiaty
- bolesławiecki
- dzierżoniowski
- głogowski
- górowski
- jaworski
- jeleniogórski
- kamiennogórski
- kłodzki
- legnicki
- lubański
- lubiński
- lwówecki
- milicki
- oleśnicki
- oławski
- polkowicki
- strzeliński
- średzki
- świdnicki
- trzebnicki
- wałbrzyski
- wołowski
- wrocławski
- ząbkowicki
- zgorzelecki
- złotoryjski
Województwo Kujawsko-Pomorskie - mapa powiatów
Powiaty w Województwie Kujawsko-Pomorskim
Miasta na prawach powiatu
- Bydgoszcz
- Toruń
- Włocławek
- Grudziądz
Powiaty
- aleksandrowski
- brodnicki
- bydgoski
- chełmiński
- golubsko-dobrzyński
- grudziądzki
- inowrocławski
- lipnowski
- mogileński
- nakielski
- radziejowski
- rypiński
- sępoleński
- świecki
- toruński
- tucholski
- wąbrzeski
- włocławski
- żniński
Województwo Mazowieckie - mapa powiatów
Powiaty w Województwie Mazowieckim
Miasta na prawach powiatu
- Warszawa
- Ostrołęka
- Płock
- Radom
- Siedlce
Powiaty
- białobrzeski
- ciechanowski
- garwoliński
- gostyniński
- grodziski
- grójecki
- kozienicki
- legionowski
- lipski
- łosicki
- makowski
- miński
- mławski
- nowodworski
- ostrołęcki
- ostrowski
- otwocki
- piaseczyński
- płocki
- płoński
- pruszkowski
- przasnyski
- przysuski
- pułtuski
- radomski
- siedlecki
- sierpecki
- sochaczewski
- sokołowski
- szydłowiecki
- warszawski zachodni
- węgrowski
- wołomiński
- wyszkowski
- zwoleński
- żuromiński
- żyrardowski
Województwo Małopolskie - mapa powiatów
Powiaty w Województwie Małopolskim
Miasta na prawach powiatu
- Kraków
- Nowy Sącz
- Tarnów
Powiaty
- bocheński
- brzeski
- chrzanowski
- dąbrowski
- gorlicki
- krakowski
- limanowski
- miechowski
- myślenicki
- nowosądecki
- nowotarski
- olkuski
- oświęcimski
- proszowicki
- suski
- tarnowski
- tatrzański
- wadowicki
- wielicki
Województwo Świętokrzyskie - mapa powiatów
Powiaty w Województwie Świętokrzyskim
Miasta na prawach powiatu
- Kielce
Powiaty
- buski
- jędrzejowski
- kazimierski
- kielecki
- konecki
- opatowski
- ostrowiecki
- pińczowski
- sandomierski
- skarżyski
- starachowicki
- staszowski
- włoszczowski
Województwo Pomorskie - mapa powiatów
Powiaty w Województwie Pomorskim
Miasta na prawach powiatu
- Gdańsk
- Gdynia
- Słupsk
- Sopot
Powiaty
- bytowski
- chojnicki
- człuchowski
- kartuski
- kościerski
- kwidzyński
- lęborski
- malborski
- nowodworski
- gdański
- pucki
- słupski
- starogardzki
- sztumski
- tczewski
- wejherowski
Województwo Zachodniopomorskie - mapa powiatów
Powiaty w Województwie Zachodniopomorskim
Miasta na prawach powiatu
- Szczecin
- Koszalin
- Świnoujście
Powiaty
- białogardzki
- choszczeński
- drawski
- goleniowski
- gryficki
- gryfiński
- kamieński
- kołobrzeski
- koszaliński
- łobeski
- myśliborski
- policki
- pyrzycki
- sławieński
- stargardzki
- szczecinecki
- świdwiński
- wałecki
Województwo Wielkopolskie - mapa powiatów
Powiaty w Województwie Wielkopolskim
Miasta na prawach powiatu
- Poznań
- Kalisz
- Konin
- Leszno
Powiaty
- chodzieski
- czarnkowsko-trzcianecki
- gnieźnieński
- gostyński
- grodziski
- jarociński
- kaliski
- kępiński
- kolski
- koniński
- kościański
- krotoszyński
- leszczyński
- międzychodzki
- nowotomyski
- obornicki
- ostrowski
- ostrzeszowski
- pilski
- pleszewski
- poznański
- rawicki
- słupecki
- szamotulski
- średzki
- śremski
- turecki
- wągrowiecki
- wolsztyński
- wrzesiński
- złotowski
Województwo Warmińsko-Mazurskie - mapa powiatów
Powiaty w Województwie Warmińsko-Mazurskim
Miasta na prawach powiatu
- Olsztyn
- Elbląg
Powiaty
- bartoszycki
- braniewski
- działdowski
- elbląski
- ełcki
- giżycki
- gołdapski
- iławski
- kętrzyński
- lidzbarski
- mrągowski
- nidzicki
- nowomiejski
- olecki
- olsztyński
- ostródzki
- piski
- szczycieński
- węgorzewski
Województwo Lubuskie - mapa powiatów
Powiaty w Województwie Lubuskim
Miasta na prawach powiatu
- Gorzów Wielkopolski
- Zielona Góra
Powiaty
- gorzowski
- krośnieński
- międzyrzecki
- nowosolski
- słubicki
- strzelecko-drezdenecki
- sulęciński
- świebodziński
- wschowski
- zielonogórski
- żagański
- żarski
Województwo Śląskie - mapa powiatów
Powiaty w Województwie Śląskim
Miasta na prawach powiatu
- Katowice
- Bielsko-Biała
- Bytom
- Chorzów
- Częstochowa
- Dąbrowa Górnicza
- Gliwice
- Jastrzębie-Zdrój
- Jaworzno
- Mysłowice
- Piekary Śląskie
- Ruda Śląska
- Rybnik
- Siemianowice Śląskie
- Sosnowiec
- Świętochłowice
- Tychy
- Zabrze
- Żory
Powiaty
- będziński
- bielski
- bieruńsko-lędziński
- cieszyński
- częstochowski
- gliwicki
- kłobucki
- lubliniecki
- mikołowski
- myszkowski
- pszczyński
- raciborski
- rybnicki
- tarnogórski
- wodzisławski
- zawierciański
- żywiecki
Województwo Opolskie - mapa powiatów
Powiaty w Województwie Opolskim
Miasta na prawach powiatu
- Opole
Powiaty
- brzeski
- głubczycki
- kędzierzyńsko-kozielski
- kluczborski
- krapkowicki
- namysłowski
- nyski
- oleski
- opolski
- prudnicki
- strzelecki
Województwo Podkarpackie - mapa powiatów
Powiaty w Województwie Podkarpackim
Miasta na prawach powiatu
- Rzeszów
- Krosno
- Przemyśl
- Tarnobrzeg
Powiaty
- bieszczadzki
- brzozowski
- dębicki
- jarosławski
- jasielski
- kolbuszowski
- krośnieński
- leski
- leżajski
- lubaczowski
- łańcucki
- mielecki
- niżański
- przemyski
- przeworski
- ropczycko-sędziszowski
- rzeszowski
- sanocki
- stalowowolski
- strzyżowski
- tarnobrzeski
Województwo Podlaskie - mapa powiatów
Powiaty w Województwie Podlaskim
Miasta na prawach powiatu
- Białystok
- Łomża
- Suwałki
Powiaty
- augustowski
- białostocki
- bielski
- grajewski
- hajnowski
- kolneński
- łomżyński
- moniecki
- sejneński
- siemiatycki
- sokólski
- suwalski
- wysokomazowiecki
- zambrowski
Komentarze