Kamieniec Ząbkowicki (niem. Kamenz) położony jest w południowo-wschodniej części Dolnego Śląska. Miasto to leży u stóp wschodnich Sudetów, graniczy z Górami Bardzkimi i Złotymi oraz z Przedgórzem Paczkowskim. Takie położenie czyni z Kamienica Ząbkowickiego jedną z największych atrakcji turystycznych regionu.
Dogodny dojazd do perełek regionu
Duży wpływ na rozwój tego miasta miało opactwo cystersów, które od średniowiecza do 1810 r. stanowiło ważny ośrodek religijny, gospodarczy i polityczny na tym obszarze. Zakonnicy byli odpowiedzialni za zbudowanie kościoła opackiego, budynków konwentu, pałacu opata i zabudowań folwarcznych. Ten kompleks to dziś jedna z większych atrakcji turystycznych Kamieńca Ząbkowickiego. Najbardziej znaną budowlą tego miasta jest pałac, który powstał jako ośrodek administracyjny dóbr Hohenzollernów. Rolę tę pełnił do 1945 r. Kamieniec Ząbkowicki stanowił też znaczny punkt komunikacyjny w dawnej Europie. Z tego powodu w XIX w. wybudowano tu węzeł kolejowy. Do dziś istnieją tu 2 linie kolejowe - Wrocław-Praga (przez Kłodzko i Międzylesie) oraz Nysa-Legnica (przez Świdnicę). Dworzec kolejowy powstał w 1880 r. w stylu neogotycki. Kierowcy mogą skorzystać z drogi wojewódzkiej nr 382, która przebiega przez Kamieniec Ząbkowicki i biegnie do Czech. Prowadzi ona też do Górnego Śląska. Z kolej droga nr 390 łączy Kamieniec Ząbkowicki z Lądkiem-Zdrój przez Złoty Stok.
Pałac Marianny Orańskiej
Największą atrakcją turystyczną Kamieńca Ząbkowickiego jest niewątpliwie neogotycki Zespół Rezydencjonalno-Parkowy na Górze Zamkowej, który przywodzi na myśl najbardziej luksusowe posiadłości niemieckich i czeskich członków wyższych sfer. Na jego budowę w latach 1838-1872 przeznaczono w przeliczeniu 3 tony złota. Zaprojektował go Karl Friedrich Schinkel, wykorzystując elementy charakterystyczne dla angielskich gotyckich zamków, warowni krzyżackich, budowli sycylijskich i mauretańskich. Budowla powstała ku czci Marianny, córki Wilhelma I Orańskiego i jego pierwszej żony - Fryderyki Luizy Pruskiej. Musieli oni uciekać z Niderlandów, opanowanych przez wojska Napoleona, do Prus. W 1830 r. Marianna wyszła za mąż za królewicza pruskiego Albrechta. W małżeństwie szybko przestało się układać. Marianna wdała się w romans ze swoim koniuszym i lokajem, z którym zaszła w ciążę. Afera zakończyła się dla niej rozwodem i zakazem przebywania w Prusach dłużej niż 24 godziny. Przeprowadziła się do Bilej Vody, która leżała w monarchii austriackiej. Stamtąd administrowała swoimi dobrami, w tym pałacem w Kamieńcu Ząbkowickim. Mogła też codziennie tam przyjeżdżać, nie łamiąc zakazu.
Pałac Marianny Orańskiej
Architekt pałacu w Kamieńcu Ząbkowickim idealnie dopasował swój projekt do terenu, tworząc piękne tarasy i wieże oraz kierując fasadę budynku w stronę Sudetów. Wykorzystał kamienie zebrane po zniwelowaniu wzgórza, cegły i marmury z cegielni i kamieniołomów Marianny. To pozwoliło na stworzenie niezwykle malowniczego budynku. Marianna przyczyniła się też do budowy wielu innych obiektów w regionie. Dzięki niej powstało wiele kościołów, dróg czy szkół. Sam pałac w Kamieńcu Ząbkowickim oddała w ręce syna księcia Albrechta młodszemu, który przyczynił się do jego dalszej rozbudowy. To on już w XIX w. otworzył budowlę na turystów. Obok pałacu znajduję się wozownia, stajnia i mieszkania zarządcy. Był tam też zbiornik biogazu, dzięki któremu dostarczano gaz do urządzeń wodny, latarni i lamp. Pałac otoczono szeregiem fontann, z wytryskami skierowanymi w górę. Budynek ogrzewano gazem, gorącą wodą i kominkami. Ciepło rozprowadzano kanałami umieszczonymi w ścianach i w stropach. Wodę podgrzewano za pomocą maszyny parowej. Korzystano też z ogrzewania podłogowego. System ten uległ w dużej mierze zniszczeniu po 1945 r.
Piękne otoczenie pałacu
Wokół pałacu znajduje się wiele atrakcji turystycznych. Należy do nich park wraz z ogrodem zaprojektowane przez architekta ogrodów królewskich w Berlinie Petera Josepha Lenné. Park był oddzielony od pałacu kolumnadą w typie mauretańskim. W pobliżu kolumnady ulokowano basen kąpielowy, groty, tarasy i altany oraz bardzo ciekawą atrakcję turystyczną jaką jest mauzoleum rodu, stworzone na wzór greckiej świątyni. Wokół pałacu ulokowano 27 fontann. Jedna z nich tworzyła słup wody o wysokości aż 30 m. Na tarasach ogrodowych umieszczono marmurowe wodopoje i kaskady wodne. Pod tarasami zbudowano podziemia dla obsługi technicznej fontann oraz dla instalacji lamp. Obok pałacu znajdował się parter wodny z kolumną, na szczycie której znajdował się wizerunek Nike wykonany z brązu. Dziś kolumny i figury już nie ma. Park i pałac uległy zniszczeniu w 1945 r. z rąk Sowietów. Dopiero od 2012 r. stały się własnością gminy Kamieniec Ząbkowicki i są systematycznie odnawiane.
Spacer po pałacu
Zwiedzanie pałacu rozpoczyna się przy bocznym wejściu koło stawu. 56 schodami wędruje się na wyższe kondygnacje. Następnie ogląda się bardzo bogato wyposażone stajnie z marmurowymi żłobami, pozostałościami po kafelkach i witrażami w oknach. Potem przechodzi się na dziedziniec, na którym zainstalowano studnię z marmurową obudową. W tym miejscu można zobaczyć halę podjazdów, mieszczącą 2 powozy. Nad nim ulokowano taras widokowy, który jest przedłużeniem Wielkiej Sali. Odbywały się tam bale. Taras otoczono balustradą z marmuru. Po drugie pałacu stronie znajdowała się jadalnia. Roztacza się z niej widok na tzw. parter wodny. Przechodzi się też przez krużganki, które niegdyś posiadały przeszklenia i ogrzewanie. Stamtąd można wejść na półpiętro, gdzie swoje pokoje miała służba i na najwyższy poziom pałacu, gdzie znajdowały się sypialnie właścicieli. Na wszystkie kondygnacje można było dostać się windą.
Śladami ewangelików i katolików
W Kamieńcu Ząbkowickim znajdują się też inne atrakcje turystyczne. U podnóża pałacu wybudowano kościół zamkowy. Wzniesiono go w latach 1882-1885. Niegdyś był to kościół ewangelicki Trójcy Świętej. Świętowali w nim członkowie rodziny Hohenzollernów. Dziś pełni funkcję sali koncertowo-wystawienniczej oraz punktu sprzedaży biletów i pamiątek. Ewangelicy stanowili w Kamieńcu Ząbkowickim mniejszość. Większość z nich była związana z pałacem. To dla nich królewna Marianna i jej syn Albrecht młodszy ufundowała kościół. Powstał on na planie krzyża, w stylu neogotyckim. Posiada piękne organy, wieże, dzwony i zegar. Po II wojnie światowej pełni funkcję magazynu. Od 2012 r. kościół jest sukcesywnie odnawiany.
Kościół P.w. Wniebowzięcia NMP i Św. Jakuba Starszego
Kamieniec Ząbkowicki był też ważnym miejscem dla katolików, ponieważ stanowił znaczący punkt na dolnośląskim odcinku szlaku cysterskiego. Odzwierciedlają to budynki pozostawione przez ten zakon, takie jak kościół, dziś Kościół P.w. Wniebowzięcia NMP i Św. Jakuba Starszego, pałac opata, budynki konwentu i folwarczne. Do 1810 r. kompleks ten stanowił ważny ośrodek życia religijnego, gospodarczego i politycznego regionu. Cystersi przybyli do Kamieńca Ząbkowickiego w 1210 r. Opactwo zbudowali w przeciągu XIII i XIV w. W XVII w. budynkom nadano barokowy sznyt. Po 1810 r. większość majątku zakonu przejęło państwo pruskie. W 1812 r. budynki pocysterskie kupiła matka królewny Marianny. W 1817 r. część budynków uległo spaleniu. Obecnie na turystów czekają takie atrakcje turystyczne jak kościół pocysterski, pałac opata, fragment konwentu, oficyny, budynki gospodarcze, siedziba szkoły klasztornej, kancelarii klasztornej oraz most z wizerunkami świętych Jana Nepomucena i Floriana. W pałacu opata ulokowano oddział Archiwum Państwowego we Wrocławiu, a w skrzydle północnym znajduje się muzeum regionalne. Jest to jedna większych atrakcji. Można tam zobaczyć dawne ornaty z pozłacanymi elementami, a także świeczniki, kielichy, dzwony, chorągwie kościelne czy dokumenty. Ponadto warte odwiedzenia jest też Kamieniecka Izba Pamiątek przy placu Kościelnym 3. Znaleźć tam można wiele eksponatów dotyczących historii tego regionu.
Kamieniec Ząbkowicki to perła na skalę całego województwa, jak i kraju. Warto odwiedzić przede wszystkim neogotycki Zespół Rezydencjonalno-Parkowy na Górze Zamkowej. Przy dłuższym zwiedzaniu nie powinno się ominąć też innych atrakcji jak kompleks pocysterski i muzea.
Bibliografia
- A. Kurek-Perzyńska, M. Perzyński, Pałac w Kamieńcu Ząbkowickim i pocysterskie skarby. Historia, legendy, tajemnice, plany. Przewodnik, Wrocław 2020
- B. Oszczanowska, M. Czyszczoń, D. Trenkler,, Kamieniec Ząbkowicki - walory kulturowe
- Gmina Kamieniec Ząbkowicki, Z najpiękniejszym pałacem w Polsce [ulotka]
- Pałac Marianny Orańskiej. Perła Architektury Dolnego Śląska, https://palacmarianny.com.pl/
- Turyści, Kamieniec Ząbkowicki, https://kamienieczabkowicki.eu/category/turysci/
Komentarze