Kaszubi to grupa etniczna, zamieszkująca tereny Pomorza, a dokładniej rejonu Pomorza Gdańskiego. Jest to zbiorowość, posiadającą własną kulturę ludową oraz język. Nie należy jednak redukować kaszubskiej kultury do miana lokalnej, to kultura bardzo różnorodna, łączy w sobie elementy kultury chłopskiej - ale i mieszczańskiej, czy nawet szlacheckiej. Warto przyjrzeć się jej bliżej i poznać Kaszubów: ich historię, język i zwyczaje.
Kaszubi dawniej i dziś
Pierwsze wzmianki na temat ludności kaszubskiej pojawiły się w wieku XIII, nie jest jednak jasna etymologia nazwy. Rozwój ich kultury przyczynił się do postrzegania ich nierzadko jako odrębnego narodu, co zmieniło się w czasie II wojny światowej. To czas germanizacji Kaszubów. Miała ona na celu zniszczenie narodu kaszubskiego, łącznie z ich tradycjami oraz zwyczajami. Na szczęście jednak kultura kaszubska przetrwała do dnia dzisiejszego. Kaszubów znajdziemy na terenie Pomorza Gdańskiego, w tym w okolicach Pucka, Wejherowa, Bytowa, Lęborka, Kartuz, Kościerzyny czy Chojnic. Mniejszość kaszubska osiedliła się również za granicą, w tym na terytorium Kanady.
Język kaszubski
Kaszubi posługują się językiem kaszubskim, uznawanych przed jednych za odrębny język, a przez innych za odmianę języka polskiego. Spory trwają, jednak gwara kaszubska sięga początków XV wieku. Z tego okresu pochodzą bowiem pierwsze pisma, stworzone właśnie w tym języku. Dialekt kaszubski niezwykle podobny jest to języka polskiego, widoczna jest jednak obecność licznych germanizmów. Na Kaszubach nazwy miejscowości podawane są w dwóch językach: polskim i kaszubskim. Co więcej, języka kaszubskiego uczyć się możemy w wielu szkołach, a nawet zdawać go na egzaminie maturalnym.
Haft, czyli sztuka kaszubska
Kolejnym elementem kultury kaszubskiej jest znany haft kaszubski. To technika wzornicza sztuki użytkowej, opiera się na siedmiu kolorach bazowych: trzy odcienie niebieskiego, czarny, czerwony, żółty oraz zielony. Każdy z nich ma swoją symbolikę. Kolor jasnoniebieski oznacza kaszubskie niebo, a chabrowy: piękne jeziora. Z kolei granat symbolizuje głębię morską położonego nieopodal Bałtyku. Kolor żółty to symbol słońca oraz zbóż na polach, a zielony lasów i łąk. Brąz i czerń oznaczają ziemię, która czeka na zasianie. Niezwykle ważny jest kolor czerwony, czyli krew, jaką każdy Kaszub jest gotów przelać w walce o swoją ojczyznę. Przeważają motywy florystyczne, w hafcie pojawiają się bowiem bratki, goździki, koniczyna, lilie, dzwonki czy tulipany. Znajdujemy tam też wizerunki owadów, w tym żuki i pszczoły. Kaszubski haft inspiruje się więc naturą: jej pięknem oraz różnorodnością. Za rozpowszechnienie haftu kaszubskiego odpowiadają żeńskie zakony. Zakonnice trudnił się bowiem haftem i udoskonalały go. Powstało wiele szkół kaszubskiego haftu, z których najbardziej znana jest Szkoła Żukowska, pod Gdańskiem. Wywodzi się ona od zakonu sióstr norbertanek, zakonnice używały siedmiu kolorów, najchętniej haftowały koniczyny, chabry, tulipany oraz motywy serca. Dziś haft kaszubski pojawia się zarówno na płótnach, jak i na ceramice. Możemy zakupić haftowane serwetki, obrusy, dzbanki, filiżanki, zabawki, a nawet bombki czy pisanki. To doskonałe pomysły na prezent dla każdego wielbiciela kultury kaszubskiej.
Zwyczaje kaszubskie
Kultura Kaszubów to także ich zwyczaje, niektóre podobne do typowo polskich, inne nieco odmienne. W okresie Wielkanocy popularny jest dyngus. Na Kaszubach zamiast lania wodą, smaga się nogi jałowcowymi gałązkami. Im bardziej podrapane nogi miała dziewczyna, tym większe miała mieć powodzenie u płci przeciwnej i szybciej wyjść za mąż. W czerwcu zaś miejsce mają uroczyste obchody Nocy Świętojańskiej, znanej jako Sobótka. Wtedy to panny puszczają na wodę wianki i ten, który zostanie wyłowiony przez chłopca, oznacza, że jego autorka najszybciej wyjdzie za mąż. Obchodom towarzyszą zwykle tańce przy ognisku. Kaszubi hucznie obchodzą również wykopki, kiedy to pali się ogniska jako wróżbę powodzenia oraz dożynki w poszczególnych gminach. W listopadzie mają miejsce obchody dnia świętego Andrzeja, czas wróżb panien, które pragnęły we śnie ujrzeć twarz przyszłego męża. Ciekawe zwyczaje wiążą się z obchodzeniem Dnia Zadusznego. Dawniej Kaszubi ozdabiali piękne bliskim groby, gdyż wierzono, że tego dnia jako duchy odwiedzają swoje miejsca wiecznego spoczynku. Z kolei do obchodów Świąt Bożego Narodzenia przygotowywano się w całym okresie Adwentu. Sporządzano wieńce i co tydzień zapalano w niedzielę jedną świecę. W czasie Świąt Bożego Narodzenia popularna jest tak zwana gwiazdka, podobna do znanego nam zwyczaju wędrowania po domach kolędników. W skład kaszubskiej drużyny kolędników wchodzą: policjant, bocian, który zaczepia dziewczyny, żołnierz na koniu, kozioł, diabeł, śmierć z kosą, Cygan z niedźwiedziem oraz dziad z babą. Kolędnicy nierzadko podróżują w towarzystwie przygrywającego im ulicznego grajka.
Kuchnia kaszubska
Na uwagę zasługuje także kuchnia kaszubska. Cechują ją smaczne, sycące i łatwe w przygotowaniu dania bazujące na prostych i łatwo dostępnych produktach. Podstawą są ryby, łowione w okolicznych rzekach i jeziorach. Na zimę duże ilości ryb zasala się w beczkach i są gotowe do smażenia, na przykład na Wigilię czy w czasie Wielkiego Postu. Znaną i cenioną potrawą kaszubską jest zupa rybna. Chętnie jada się również śledzie. W listopadzie, w okolicy dnia świeżego Marcina jada się gęsinę, w tym okrasę. Lubiana jest również wieprzowina, jada się praktycznie każdą część i przyrządza na wiele sposobów: mięso soli się, smaży, gotuje, wędzi oraz przeznacza do wyrabiania wędlin. Ze słoniny wytapia się smalec, który służy następnie do smarowania pieczywa lub smażenia. Istotną rolę odgrywają także potrawy zbożowe i mączne, w tym oczywiście pieczywo ale i kasze, które jadano i jada się nadal na gęsto z mlekiem. W okresie jesiennym i zimowym chętnie jada się zupy. Poza wspomnianą już zupą rybną lubiana jest zupa z brukwi, gotowana na mięsie z dodatkiem warzyw.
Jak widać, Kaszubi są nam bardzo bliscy etnicznie, mają podobny język, kuchnię i zwyczaje. Nie mniej jednak widoczne są pewne różnice, które czynią ich kulturę jeszcze bardziej interesującą i tym samym: wartą poznania.
Komentarze