Wyżyny to tereny położone od około 200 do 500 metrów nad poziomem morza. W Polsce mamy do czynienia z pasowym układem krain geograficznych, Jest to położenie równoleżnikowe. Pas wyżyn znajduje się pomiędzy nizinami a pasmami górskimi. W naszym kraju wyróżnia się cztery makroregiony w tym pasie, są to: Wyżyna Śląska, Wyżyna Kielecka, Wyżyna Krakowsko-Częstochowska oraz Wyżyna Lubelska z Roztoczem.
Na terenie wyżyn mamy również do czynienia z obniżeniem terenu, jest to Niecka Nidziańska.
Mapa wyżyn w Polsce
Wyżyna Śląska: kraina przemysłu i fabryk
Krajobraz Wyżyny Śląskiej to główne tereny silnie uprzemysłowione, stanowiące centrum przemysłowe naszego kraju. Wyżyna Śląska jest najbardziej wysuniętym na zachód makroregionem pasa wyżyn. Zajmuje prawie 4000 kilometrów kwadratowych. Najwyższym szczytem krainy jest Góra świętej Anny (408 metrów n.p.m.). Podłoże tej wyżyny pochodzi z epoki paleozoiku. Gleby na tym terenie to głównie osady polodowcowe, gleby bielicowe i piaski. Znajduje się tutaj Pustynia Błędowska, jedyna w naszym kraju. Przez Wyżynę Śląską płyną dwie największe polskie rzeki: Wisła oraz Odra.
Występują tu bogate złoża mineralne, w tym złoża węgla kamiennego i brunatnego. Wydobywa się tutaj również cynk, ołów i żelazo. Na tym terenie otwartych jest wiele koksowni oraz zakładów przemysłowych, głównie związanych z przerobem wydobywanych surowców. Niestety, nie ma to zbyt dobrego wpływu na krajobraz wyżyny, który jest coraz bardziej zmieniany przez człowieka. Obniża się teren oraz zanieczyszcza środowisko, co nie czyni z tego rejonu terenów atrakcyjnych turystycznie. Nie mniej jednak, na Wyżynie Śląskiej znajduje się wiele zabytków. Warto zwiedzić tam Zamek w Toszku, Kopiec w Piekarach Śląskich, Spodek w Katowicach oraz - wspomnianą wcześniej - Pustynię Błędowską.
Wyżyna Kielecka i Góry Świętokrzyskie
Dawniej Wyżynę Kielecką nazywany Kielecko-Sandomierską, to teren położony pomiędzy dwiema rzekami: Pilicą oraz Wisłą. Tworzy ją kilka regionów, w tym właśnie Wyżyna Sandomierska, inaczej Opatowska. To obszar z wieloma formami lessowymi, na tym terenie znajdują się Góry Pieprzowe, zbudowane z łupków. W wyniku ich erozji góry pokrywa warstwa, wyglądem przypominająca właśnie pieprz. Częścią Wyżyny Kieleckiej jest również Przedgórze Iłżeckie z takimi miastami jak Starachowice oraz Ostrowiec Świętokrzyski. Tereny te są w większości pokryte wzniesieniami, zbudowane ze skał z okresu kredy.
Na terenie Wyżyny Kieleckiej znajdują się również Góry Świętokrzyskie z najwyższym szczytem: Łysicą o wysokości 612 metrów n.p.m. Co ciekawe, to jedne z najstarszych gór na terenie całego kontynentu. Góry posiadają strome zbocza i głębokie doliny porośnięte lasami, zwłaszcza borami iglastymi. Wiele jest tutaj również lasów liściastych, w tym buczyn. Centrum handlowym, gospodarczym oraz turystycznym regionu jest miasto Kielce. Za największą atrakcję turystyczną regionu uważa się ruiny Zamku Krzyżtopór w Ujeździe. Związana jest z nim ciekawa historia, jakoby w sali jadalnej dawniej znajdował się szklany sufit, a dokładniej ogromne akwarium z pływającymi rybami.
Niecka Nidziańska - kraina rolnictwa
Obszar Niecki Nidziańskiej to obszar obniżenia terenu, znajdujący się na terenie pasa wyżyn. Podłoże zbudowane jest głównie z wapieni, torfu, piasku i gliny. Najwyższym wzniesieniem Niecki jest Biała Góra (418 metrów n.p.m.), a największą atrakcją turystyczną: uzdrowisko Busko-Zdrój z wieloma obiektami sanatoryjnymi i Parkiem Zdrojowym. Korzysta się tam z wód siarczkowych oraz borowinowych, lecząc między innymi schorzenia reumatoidalne, dermatologiczne oraz neurologiczne. Na terenie Niecki znajduje się także ponad 100 jaskiń. Największe miasta regionu do Jędrzejów i Pińczów.
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska - jura i stare zamki
Malownicza wyżyna Krakowsko-Częstochowska to kraina wielu zjawisk krasowych oraz form skalnych, uważanych na atrakcje turystyczne. Znajduje się pomiędzy Krakowem a Częstochową, miastami bardzo atrakcyjnymi pod względem turystycznym, co dodatkowo wzbogaca walory regionu. Przez region przepływają dwie rzeki: Wisła i Warta. Dawniej obszar ten znajdował się na dnie morza o czym świadczą liczne formy, jakie dziś możemy tam podziwiać, w tym skały wapienne, dolomity oraz jaskinie z licznymi formami skalnymi. Znajdują się tutaj również ostańce, czyli fragmenty skalne. Najpopularniejszym jest słynna Maczuga Herkulesa, symbol tego regionu.
Flora Jury Krakowsko-Częstochowskiej jest bardzo bogata i zróżnicowana. Rosną tutaj bory sosnowe i lasy mieszane z przewagą grądów. Występuje wiele gatunków roślin, porostów oraz grzybów. Na uwagę zasługuje również świat zwierząt, żyją tu między innymi padalce i nietoperze. Obszar ten dawniej stanowił doskonałe miejsce do budowy zamków i warowni obronnych. Wiele z nich zachowało się do dziś, choćby w postaci malowniczych ruin. Najsłynniejszym szlakiem jest szlak Orlich Gniazd, czyli zamków, które dawniej broniły granicy naszego kraju, która przebiegała w tym regionie. Do dziś zachowało się kilka z nich, w tym zamek Bobolicach i Będzinie oraz ruiny zamków w Rabsztynie, Olsztynie, Mirowie i Ogrodzieńcu. Warto zwiedzić także zamek w miejscowości Pieskowa Skała oraz zamek w Ojcowie. Niekwestionowaną perełką regionu jest jednak Klasztor Jasnogórski w Częstochowie. Znajduje się tam Cudowny Obraz Matki Boskiej, a do samej świątyni podróżują wierni z całego świata.
Wyżyna Lubelska - Roztocze i Polesie
Najbardziej na wschód wysunięta jest Wyżyna Lubelska z Roztoczem i polską częścią Polesia. Co ciekawe, tereny te są praktycznie bezleśne, znajduje się tu wiele dolin rzecznych i wąwozów. Obszary te cechują bardzo żyzne gleby. Najbardziej znanym miastem Wyżyny Lubelskiej jest Kazimierz Dolny, znajdują się tam majestatyczne ruiny zamku na wzgórzu oraz zabytkowy kościół farny. Na uwagę zasługuje także Stare Miasto. Kazimierz leży nad Wisłą, jest jednym z najpiękniejszych miast w naszym kraju. Co ciekawe, na początku wojny znajdowało się tam getto, w jakim umieszczano ludność pochodzenia żydowskiego.
Do Wyżyny Lubelskiej należy również Roztocze, kraina różnorodna i piękna. Jej zachodnia część zbudowana jest z lessów i innych żyznych ziem, zaś środkowa i wschodnia głównie z wapieni i piasków. Na północny regionu rozciąga się polska część Polesia Lubelskiego, bogata w złoża węgla kamiennego. Głównym miastem Polesia jest Włodawa z pięknym, barokowym kościołem świętego Ludwika. Warto zobaczyć tam również zabytkowe synagogi.
Polskie wyżyny obfitują w wiele ciekawych miejsc, w tym zabytków historycznych oraz ciekawostek geograficznych. Warto je zobaczyć i przekonać się, jak interesująca jest historia naszego kraju.
Komentarze